Boyun Kireçlenmesi Nedir?

Tıp literatüründe “servikal spondiloz” olarak adlandırılan boyun kireçlenmesi, boyun omurgasını oluşturan omurların, bağların, disklerin aşınmaya başlamasıyla ortaya çıkar. Boyun bölgesinde 7 adet omur kemiği ve bunları birleştiren diskler mevcuttur. Boyun osteoartritinde deformasyon bu disklerde başlar. Yıpranmaya başlayan disk, eski yumuşak yapısını kaybeder. Sertleşir ve parçalanmaya başlar. Bu durumun zemin hazırladığı en önemli risklerden biri de omurilik kanalının daralmasıdır. Ayrıca kemiklerde meydana gelen hasar, zaman içerisinde boynu sağa-sola çevirmeyi zorlaştırabilir. 

Yazımızın devamında “Boyun kireçlenmesi nedir? Boyun kireçlenmesi tedavi edilmezse ne olur? Boyun kireçlenmesi nasıl tedavi edilir?” gibi sık sorulan sorulara detaylı yanıt bulabilirsiniz. 

Boyunda Kireçlenme Neden Olur?

Boyun kireçlenmesinin başlıca nedeni ilerleyen yaştır. Zaman içerisinde omurlar arasındaki disk ve bağlantı yapıları dejenere olup stabilizasyonu sağlayamaz hale gelince kemik yapı zedelenmeye ve tamir-zedelenme döngüsüne girmeye başlar. Bu döngü sonuçta kemikleri aşındırmaya ve yapısını bozmaya başlar. Bu, tüm kireçlenme olgularında olduğu gibi boyun kireçlenmesi için de geçerlidir. Hastalık özellikle 50 yaş üzeri kişilerde çok daha sık görülür. Boyun kireçlenmesinin risk faktörleri şunlardır: 

  • Genetik: Ailesinde osteoartrit görülen hastalarda bu hastalığın ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir. Bazı kişilerde genetik olarak kemik kıkırdak dokusu daha erken yıpranır ve parçalanır. Bu nedenle rahatsızlık çok daha erken yaşlarda ortaya çıkabilir.
  • Boyun Yaralanmaları ve Travmalar: Omurgadaki disklerde ve eklemlerde meydana gelen yaralanmalar ya da koruyucu eklem kapsülünde yırtılma olması zaman içerisinde eklem yapısının bozulmasına neden olabilir. Düşme, çarpma ya da fiziksel aktivite sırasında görülebilen bu travmalar, uzun vadede tüm omurga elemanlarını daha hassas hâle getirir ve osteoartrit riski artar. 
  • Meslek Seçimi: Meslek seçimi de hastalığın ortaya çıkmasında etkilidir. Özellikle sürekli ağır kaldırarak, boyun ve omurgaya yük bindirerek çalışan kişilerde sık görülür. Bununla birlikte duruş bozukluğu da uzun vadede boyun osteoartriti için bir risk faktörü kabul edilir. Bu nedenle masa başında çalışan, öne eğilmekten duruş bozukluğu olan kişilerde de görülebilir. 
  • Aşırı Kilo ve Obezite: Vücut ağırlığının artması, özellikle yük taşıyan eklemlerdeki stresin ve basıncın da artmasına neden olur. Her ne kadar boyun bu mekanizmadan etkilenmiyor görünse de vücutta depolanan aşırı yağ nedeniyle salgılanan bazı enzimlerin de kıkırdaklarda hasara neden olduğu bilinmektedir. 

Boyun Kireçlenmesi Ağrı Yapar mı?

Ağrı, hastalığın başlıca semptomudur ve genellikle boyun bölgesinde yoğunlaşır. Erken evrelerdeki çoğu hastada hafif, sızıya benzer bir ağrı olur. Boyun hareketleri sırasında ağrı artabilir. Ancak ilerleyen süreçte, istirahat hâlindeyken de ağrı hissedilebilir. Bu nedenle kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir. 

Boyun kireçlenmesi ağrıları aynı zamanda vücudun farklı bölgelerinde de hissedilebilir. Boyundan başlayıp enseye ve kürek kemiğine yayılabilir. İleri evrelerde, kola giden sinirleri de etkilerse kol, el ve parmaklarda da ağrı olabilir. 

Baş ağrısı, boyun kireçlenmesi belirtilerinden biridir. Bazı hastalarda ensede başlayan sızı, yukarı doğru ilerleyerek başın tamamına yayılabilir.

Boyunda Kireçlenmenin Diğer Belirtileri Nelerdir?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi ağrı, rahatsızlığın başlıca semptomudur. Bununla birlikte hem disklerde meydana gelen hasara hem de bunun neden olabileceği ikincil rahatsızlıklara bağlı olarak farklı semptomlar da görülebilir. En yaygın boyun kireçlenmesi belirtileri: 

  • Doku Sertliği (tutukluk): Boyun ve omuz bölgesinde sertlik ve tutukluk hissi hastalığın bir diğer belirtisidir. Hastalar, özellikle sabah uyandıklarında boyun bölgesinde sertlik hissedebilirler, boyun hareketleri ağrılı olabilir. Kısa bir ısınma hareketleri sonrası hafifleyebilir.
  • Çıtırtı Sesleri: Krepitasyon” adıyla da bilinen bu semptom, kemik yüzeylerinin yapısal olarak değişmeye başladığı hastalarda sık görülür. Boynu yana, öne ya da arkaya doğru hareket ettirirken olabilir. 
  • Osteofit (Kemik Çıkıntıları): Hasar gören kıkırdak yapısı, zamanla kemik yüzeyinde bozulmalara da neden olabilir. Düzensiz hâle gelen kemik yüzeyinde kemik büyümesi olabilir ve bir çıkıntı hâlinde radyolojik tetkiklerde tespit edilebilir. 
  • Hareket Kısıtlılığı: Osteoartrit, ilerleyici bir hastalıktır. Zamanla hareket açıklığının azalmasına ve tamamen kısıtlanmasına neden olabilir. İleri evrelerdeki hastalarda boynu hareket ettirirken zorlanma, başı sağa-sola çevirememe şikâyetleri görülebilir. 

Servikal spondiloz, omurilik üzerinde baskıya neden olursa servikal miyelopati denilen tehlikeli bir tabloya yol açabilir.  Servikal miyelopati, boyun bölgesinde omuriliğin basıya maruz kalması sonucu sinir liflerinin harap olmasıdır. Bu tablo geliştiğinde üst ve alt ekstremitelerde sinir hasarının tüm belirtileri ortaya çıkabilir. Kollarda, ellerde, bacaklarda ve ayaklarda uyuşma, güçsüzlük ya da karıncalanma, yürüme ve koordinasyon güçlüğü, refleks anormalliği, kas spazmı ve idrar kaçırma şikâyetleri olabilir. 

Boyun kireçlenmesine bağlı olarak ortaya çıkabilecek bir diğer komplikasyon da servikal radikülopatidir (boyunda sinir kökü sıkışması). Bu durum, sinirler üzerinde aşırı baskı oluşması nedeniyle ortaya çıkar ve sürekli yorgunluk hissinin yanısıra kolda şiddetli ağrı, uyuşma, karıncalanma, ince motor becerilerinin bozulması söz konusu olabilir. 

Boyun Kireçlenmesi Nasıl Anlaşılır?

Boyun osteoartritinin tanı sürecinde hem fizik muayene hem de radyolojik görüntüler birlikte değerlendirilir. Nörolojik muayene ve direkt grafiler büyük çoğunlukla tanı için yeterlidir. Direkt grafi sayesinde bölgede oluşan dejenerasyon net bir şekilde anlaşılabilir ve kesin tanı konulabilir. 

Myelopati veya radikülopati şüphesi var ise  manyetik rezonans (MR) tetkiki gerekebilir. MR aynı zamanda erken evrede olan kıkırdak hasarının teşhis edilmesine de yardımcı olur. Nadir durumlarda bilgisayarlı tomografi (BT) de tanıya yardımcı olabilir.

Boyun Kireçlenmesi Nasıl Tedavi Edilir?

Boyun kireçlenmesi tedavisinde cerrahi ve cerrahi olmayan tedavi yöntemleri kullanılır. Çoğunlukla öncelikle konservatif tedaviler tercih edilir. Hastalık ilerleyici özelliği sebebiyle kıkırdak hasarının ilerlemesini yavaşlatmak, eklemdeki hareket açıklığını korumak temel amaç olmalıdır. Bu süreçte semptomları kontrol altına almak için medikal tedavilerden yararlanılır. 

Boyun Kireçlenmesi İlaç Tedavisi

Hastalığın semptomları, günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir. Özellikle kronik hâle gelen boyun ağrıları, kişinin iş performansını ve yaşam kalitesini ciddi anlamda bozabilir. Bu nedenle tedavide ağrı kontrolü önemli bir yere sahiptir. Bu noktada ağrı kesici ilaçlar sıklıkla tercih edilir. Eğer bölgede enflamasyona bağlı ağrı varsa  yangıyı azaltılmada en çok tercih edilen NSAID (non-steroid antienflamatuar ilaçlar) dır. Enflamasyon olmayan hastalarda, parasetamol oldukça etkili bir ajandır ve ilk tercih olmalıdır. Ağrıya kas spazmının eşlik ettiği durumlarda kas gevşetici ilaçlar da kullanılabilir.

Boyun Kireçlenmesi Fizik Tedavi

Fizik tedavi ve rehabilitasyon, boyun kireçlenmesinin tedavisinde önemli bir yere sahiptir. İlaç kullanımı, kısa vadede ağrıların azalmasına yardımcı olsa da, tek başına hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olmaz. Bu noktada önleyici nitelikteki en etkili yaklaşım fizik tedavi uygulamalarıdır. 

Fizik tedavi sürecinde hem bölgedeki kas ve bağların güçlenmesine hem de boynun zorlanmadan çalıştırılmasına yönelik pek çok uygulama yapılır. Dokuları rahatlatan ve gevşeten masajlar, servikal traksiyon, manuel terapi ve hastanın ihtiyaçlarına özel egzersizlerle eklem mobilitesinin maksimum düzeyde tutulması sağlanır. Bu süreçte uygulanan sıcak ve soğuk uygulamaları da oldukça yaralıdır. Sıcak ve soğuk kompres, ağrının yoğunlaştığı dönemlerde, tavsiye edilen şekilde, hastanın kendisi tarafından da uygulanabilir. 

Ortez Kullanımı 

Disklerdeki baskıyı azaltmak ve hastalığın ilerlemesini engellemek için ortezlerden de yardım alınabilir. Osteoartritin etkilediği bölgeye ve seviyesine göre farklı şekillerde tasarlanan boyunluklar, boynun sabit kalmasını sağlayarak ağrı ve sertlik hissini büyük oranda azaltabilir. Ancak uzun dönem kullanımı kas zayıflatıcı yan etki nedeniyle önerilmez.

Boyun Kireçlenmesi Ameliyatı

Boyun kireçlenmesi ameliyatları; genellikle hastalığın son evrelerinde, sinir ve omurilik basısı, omur kayması veya ciddi kanal daralması durumunda tercih edilir. Cerrahi uygulamada farklı teknikler kullanılabilir. Sinirler üzerindeki baskıyı azaltmaya yönelik yaklaşımların yanısıra kaymayı düzeltici veya engelleyici  cerrahi prosedürler gerçekleştirilebilir. 

Omurilik ve sinir üzerindeki basıyı azaltmak için “servikal füzyon” uygulaması yapılabilir. Eğer disklerdeki hasar çok ilerlemişse ve kişinin günlük yaşamı ciddi ölçüde kısıtlanıyorsa diskektomi, omurlar arası kayma varsa spinal enstrümantasyon denilen vida uygulamaları gerekebilir.  

Boyun Kireçlenmesi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Boyun kireçlenmesi tedavi edilmediğinde zaman içerisinde disklerdeki dejenerasyonu ilerler, sıvı içeriğini kaybeder, yapısı daha sert ve kırılgan olmaya başlar. Zaman içerisinde kemiklerdeki sürtünme miktarı da artar ve kemik yüzeyi değişmeye başlar. Tüm osteoartrit olgularında olduğu gibi boyun osteoartritinde de hastalığın ileri evrelerinde eklem hareketi kısıtlanabilir. Bu nedenle baş ve boyun hareketleri çok zor olabilir. 

Boyun kireçlenmesinin risklerinden biri de ilerleyen dönemde omurilik kanalına ve bölgedeki sinirlere baskı yapmasıdır. Bu durumda servikal miyelopati ve servikal radikülopati gelişir.  Omurilik ve sinirler etkilendiğinde yukarıda tanımlanan fonksiyon kayıpları ortaya çıkabilir. 

Boyunda Kireçlenme İçin Hangi Doktora Gidilir?

Boyun osteoartriti fizik tedavi ve rehabilitasyon, beyin ve sinir cerrahisi, ortopedi ve travmatoloji branşlarının ilgi alanına girer. Multidisipliner yaklaşım ile hastalığın ilerlemesini önlemek ve semptomların azalmasını sağlamak mümkündür. 

Boyun Kireçlenmesi İçin Egzersizler Nelerdir?

Boyun kireçlenmesinin vazgeçilmez tedavi araçlarından biri egzersizdir. Hastane koşullarında yapılabilecek egzersizlerden ev programlarına dek pek çok egzersiz seçeneği mevcuttur.

  • Bir sandalyeye dik oturup çenenizi göğsünüze değecek şekilde öne doğru eğin. Bu pozisyonda 5 – 10 saniye bekledikten sonra başınızı hafifçe arkaya doğru hareket ettirerek geriye itin. Bu hareketi düzenli olarak, 5 – 10 kez tekrar edin ve gün içerisinde fırsat buldukça tekrarlayın. 
  • Dik pozisyonda otururken başınızı sağa ve sola doğru eğmeyi deneyin. Başınızı sağ tarafa eğdiğinizde sağ elinizle; sola eğdiğinizde ise sol elinizle hafif baskı uygulayarak boyun kaslarınızı esnetmeyi deneyin. 
  • Boyun kireçlenmesine iyi gelen egzersizlerden biri de “boyun rotasyonu”dur. Sandalyede kolayca yapabileceğiniz bu egzersizi aynı zamanda oturur pozisyonda da uygulayabilirsiniz. Çenenizi dik tutup başınızı yavaşça sağa ve sola çevirerek boynun yan kısmında yer alan kasları esnetebilirsiniz. 
  • Boyun retraksiyonu egzersizi için ise çenenizi düz bir şekilde içeri çekip bu pozisyonda bir süre bekledikten sonra boynunuzu normal pozisyonuna getirebilirsiniz.

Yazar Hakkında

Prof. Dr. Ümit DİNÇER

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Fizik tedavi ve Rehabilitasyon alanında uzman olan sayın Dinçer, 1970 yılında Kayseri'de doğmuştur. İyi derecede İngilizce bilen Prof. Dr. Ümit Dinçer, osteaoartrit alanında önde gelen uzmanlardan birisidir.

Tüm Makaleleri Görün