Kortikosteroidler; böbrek üstü bezlerinden salgılanan bir hormon olan “kortizol”e benzeyen, steroid yapıdaki ilaçlardır. Birçok çeşidi olmasına rağmen, yaygın olarak, ilk geliştirilen türü olan “kortizon” ismiyle bilinmektedir. Aynı zamanda antienflamatuar grubuna giren bu ilaçların temel amacı; iltihaba bağlı oluşan yangı ve ödemi baskılamaktır. Bu nedenle hem immünolojik hem de alerjik pek çok hastalığın tedavisinde kullanılırlar. Bunların başında da osteoartrit ve eklem hastalıkları gelmektedir. Özellikle iltihap nedeniyle ödem oluşan, eklem hareketliliği azalmış ve hareketle birlikte ağrı şikâyeti artan hastalarda en çok tercih edilen medikal ilaçların başında gelirler. Yazımızın devamında “Kortikosteroid nedir? Kortikosteroid ilaçlar nelerdir? Kortikosteroid krem ne işe yarar?” gibi sıkça sorulan sorulara yanıt bulabilirsiniz.

Kortikosteroid ilaçlar  inflamatuar hastalıklarının tedavisinin  önemli unsurudur.

• Sistemik lupus eritematozus
• Romatoid artrit
• Otoimmün hastalıklar
• Astım
• Alerjik rinit
• Egzama
• Temporal arterit ve retinayı besleyen arterin inflamasyonunda da sıkça tercih edilirler.

Kortikosteroid ilaçların en sık kullanıldığı hastalıkların başında kireçlenme (osteoartrit) gelir.

Osteoartrit gelişim sürecinde  kemik köşelerinde sivrileşmeler ve ödem oluşabilir. Eklemde oluşan deformite iltihaba ve ağrıya neden olabilir. Kortikosteroidlerin bu noktada başlıca etkisi; iltihabın neden olduğu yangı ve ağrı şikâyetini azaltmaktır. Özellikle erken evrelerdeki hastalarda, hastalığın neden olduğu semptomları kontrol altına alarak eklemin rahatlamasına yardımcı olur.

Kireçlenme tedavisinde kullanılan kortikosteroidlerin etkileri, hastalığa dair şikâyetleri tamamen ortadan kaldırmak ya da eklemi iyileştirmek değildir. Öncelikli olan hastanın yaşam kalitesinin yükseltilmesidir.

Antienflamatuar etkinliği olan bu ilaçlar iltihabın giderilmesinde ve buna bağlı oluşan şikâyetlerin azaltılmasında oldukça etkilidir. Hastalığın seyrine göre farklı dozlarda ya da formlarda uygulanabilirler. Kortikosteroid enjeksiyonları doğrudan eklem içerisinde uygulanır ve akut alevlenmeleri giderir. Yaygın ve gürültülü osteoartrit alevlenmelerinde oral formundaki ilaçlar tercih edilebilir. Ancak prensip olabildiğince kısa sürede ilacın kesilmesidir.

Bu ilaçların yan etkileri genellikle tercih edilen tedaviye ve doza göre değişebilir. Eklem içi uygulamalar genellikle iyi tolere edilir ve yan etki görülmesi nadirdir. Ancak uzun süre ve yüksek dozlarda ağızdan kullanımda yan etkiler daha fazla görülebilir.

• Kortikosteroidler özellikle mide ve bağırsak sistemi üzerinde etkisini gösterir. Bu nedenle uzun süreli tedavilerde en sık karşılaşılan yan etki sindirim sistemi üzerindedir. Doz yükseldikçe ve kullanım süresi uzadıkça mide ülseri ve kanama riski artar. Bulantı, kusma ve reflü şikâyetleri olabilir. Bu nedenle ilacı kullandığınız süreçte sağlıklı bir beslenme rutininin olması ve sigara kullanımının bırakılması tercih edilir.
• En sık karşılaşılan yan etkilerden biri de kemik erimesidir. Özellikle ileri yaştaki hastalarda ve menopoz dönemindeki kadınlarda kortikosteroid kullanırken kalsiyum ve Vitamin D desteği almak da önemlidir.
• Katarakt ve göz içi basıncı artışı da tedaviye bağlı gelişebilecek, ciddi bir yan etkidir.
• İlacı kullanan kişilerde aynı zamanda metabolizma üzerinde de olumsuz değişiklikler olabilir. Kortizon, kan kolesterolü ve şekerini yükseltir. Bu sebeple şeker hastalığı olanların tedavi sürecinde şeker düzeyini çok daha yakından takip edilmesi, hatta ilaç dozlarının ayarlanması gerekebilir.
• Adet düzeninde bozulmalar olabilir.

• Kortikosteroidler uzun süre kullanılınca böbreküstü bezlerinin fonksiyonlarını baskılar. Sonrasında kullanımı bırakılsa bile böbrek üstü bezleri uzun süre baskılanmaya devam edebilir. Bu nedenle vücudun kendi ürettiği hormonlar yetersiz kalabilir. Tedaviyi aniden sonlandırmak rebound fenomeni denilen bir tabloya sebep olur;
  • Bulantı
  • İştahsızlık
  • Aşırı zayıflama
  • Yorgunluk
  • Tansiyon düşüklüğü gibi şikâyetlere neden olabilir. Bu nedenle tedaviyi sonlandırmak için mutlaka öncelikle doktorunuzdan bilgi almanız ve ihtiyaçlarınıza göre kademeli olarak ilacı bırakmanız gerekir.

• Tedavi gebelik ve emzirme sürecinde riskli olabilir. Amerikan Ulusal Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından yapılan değerlendirmelerde kortikosteroid ilaçlar C grubunda yani “gebelik ve emzirme sürecinde oluşabilecek riskler kesin değildir” ve “doğumsal anomali riski hakkında net veriler yoktur” kategorisinde değerlendirmektedir. Aynı zamanda tedavi şeker hastaları için de riskli kabul edilmektedir. Bununla birlikte potansiyel yararlardan faydalanmak için mutlaka hastanın doktor tarafından değerlendirilmesi ve gerekli durumlarda düzenli takip şartıyla kullanılması gerekir.

https://turkdermatoloji.org.tr/icerik/detay/143

https://tr.wikipedia.org/wiki/Kortikosteroid

https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/TR/info/pdf/15/4/%C4%B0la%C3%A7-Tedavisi

http://www.romatoloji.org/Dokumanlar/OnamFormlari/kortikosteroid.pdf