Artroskopi; fiberoptik cihazlar kullanılarak eklemlerin içerisine bakılması işlemine artroskopi, bu yöntemler yapılan operasyonlara artroskopik cerrahi denir. Üzerinde bir kamera ve ışık kaynağı bulunan cihazlar yardımı ile küçük kesilerle girilerek eklem içlerinden görüntü alınır. Bu sayede bu alanlarda meydana gelen hastalıkların tanı ve tedavisi gerçekleştirilir. İlk çıktığı yıllarda yalnızca tanısal amaçlarla uygulanan bu yöntem, günümüzde birçok farklı eklem hastalığının tedavisinde ilk akla gelen seçenek olarak karşımıza çıkar.

Artroskopi ile görüntüleme yapılırken tedavi amaçlı cerrahi müdahalelerde bulunulması artroskopik cerrahi olarak adlandırılır. Artroskopi diz,omuz, kalça, ayak bileği, el bileği gibi alanlarda kullanılabilen bir yöntem olup ameliyat sonrası iyileşme süreci açık ameliyata kıyasla çok daha kısadır. Bu nedenle bu yöntem, günümüzde en sık tercih edilen operasyon yöntemlerinden biridir.

Artroskopi yapılırken artroskop ismi verilen ileri teknoloji bir cerrahi alet kullanılır. Artroskop, üzerinde kamera ve ışık kaynağı bulunan bir cihazdır. Bu sayede inceleme yapılan dokular, 4-10 kata kadar büyütülerek görüntülenir. Böylece gözle görülmesi zor olan doku hasarlarının da tespit edilmesi mümkün olur. Aynı zamanda alınan görüntüler, videoya kaydedilerek tekrardan incelenmek üzere saklanabilir.

Tedavi sürecini çok daha kolay hâle getiren bu yöntem, hastaların iyileşme sürelerini de oldukça kısaltır. Yapılan cerrahi müdahalenin küçük kesiler açılarak uygulanması komplikasyon riskini de düşürür. Menisküs yırtıklarının ve bağ lezyonlarının onarılmasından tekrarlayan omuz çıkığına, omuz sıkışma sendromlarından el bileğinin bağ lezyonlarına kadar birçok alanda yararlanılan artroskopi ameliyatı, hastaların daha konforlu ve güvenli ameliyatına imkan verir.

Vücutta bulunan kemiklerin iki veya daha fazlası bir araya gelerek eklemleri oluştururlar. Yapısına katılan diğer dokularla (kıkırdak, kas, tendon vs)  hareket etmemizi mümkün kılar. Kol ve bacak gibi hareketli alanlarda bulunan eklemler, oynar eklem olarak adlandırılır. Vücudun farklı bölgelerinde bulunan eklemler, fonksiyonlarına özgü farklı elemanlara sahiptir. Kalça kemiğinde bulunan labrum, eklemin derinliğini artırır ve eklem stabiltesine katkı sağlar. Dizde bulunan menisküs ise uyluk kemiği, kaval kemiği ve diz kapağı kemiklerinin birbirine sürtünmesini engeller.

Vücudun birçok farklı noktasında bulunan eklemlerin bu özelleşmiş yapıları artroskopi ile görüntülenebilir ve tedavi edilebilir. Bu işlemin en sık kullanıldığı alanlar:

• Diz
• Omuz
• Kalça
• El bilekleri
• Ayak bilekleri
• Dirsek bölgeleridir.

Bu eklemlere yapılan artroskopi ile dokulardaki sorunların tanı ve tedavisi gerçekleştirilir. Aynı zamanda artroskopi esnasında biyopsi uygulanarak bu eklem dokularından parça alınması da mümkündür.

Artroskopi 1970’li yıllardan bugüne dek vücuttaki eklem bölgelerinin incelenmesi için kullanılan bir yöntemdir. İlk çıktığı dönemlerde yalnızca teşhis amaçlı uygulanan bir teknik iken günümüzde tedavi için de sıklıkla kullanılmaktadır. Eklem içerisinde yer alan dokularda meydana gelen neredeyse tüm hastalıklarının tedavisinde bu yöntemden yararlanmak mümkündür. Tedavi sürecinde artroskopiden yararlanılması mümkün olan başlıca durumlar:

• Menisküs yırtıklarının tedavisi
• Ön ve arka çapraz bağların tedavisi
• Kıkırdak yaralanmalarının tedavisi
• Eklem içerisindeki dokulardan biyopsi
• Bu alanlarda var olan kist ve tümörlerin tedavisi
• Romatizmal hastalıkların tedavisinde sinoviyal dokusunun çıkarılması
• Tekrarlayan diz kapağı çıkığı
• Kıkırdak ve kemik doku nakli
• Eklem hareket güçlüklerinin tedavisi
• Eklem kireçlenmesinin erken aşamalarında temizlenmesi
• Kalça eklemi sıkışması
• Omuz sıkışma sendromu
• Labrum yırtıklarının tedavisi
• Rotator kılıf tedonlarının yırtıkları

Artroskopi gerçekleştirilirken operasyon bölgesinde oldukça küçük kesiler açılır. Açık ameliyatta ise kesi alanı çok daha geniştir. Kesilerin küçük boyutlu olması ameliyat sonrası iyileşme sürecini oldukça kısaltır. Ayrıca artroskopi ameliyatı sonrası bakım da açık ameliyata göre çok daha kolaydır. Operasyon yapılan alanın daralması enfeksiyon riskini azaltırken ameliyat sırasında karşılaşılabilecek komplikasyonların oranını da düşürür.

Artroskopik ameliyatlar genel veya lokal anestezi ile yapılır. Cerrahi bir müdahalenin yeri ve şekli  lokal veya genel anesteziyi belirler.

Operasyon gerçekleştirilecek ekleme 0,5 santimetre boyutunda küçük kesilerle ışık kaynağı, shaver denilen işlem aparatı ve kanül yerleştirilir. Bu sayede eklemlerin içini görmek, işlem yapmak, eklemin içini sıvı ile yıkamak ve şişirmek mümkün hâle gelir. Operasyon tamamlandıktan sonra eklem içerisine biriken sıvının dışarıya akıtılmasını sağlayan bir diren, ameliyat bölgesine yerleştirilebilir. Yerleştirilen dren, genellikle ameliyattan sonraki gün pansuman yapılarak çıkartılır. Ancak direnin çıkarılması için gereken süre, hastadan hastaya değişebilir.

Cerrahi kesi alanının geniş olması hastaların gündelik hayatlarına dönüş sürelerini de uzatır ancak artroskopik cerrahi sonrasında normal hayata dönüş süresi açık ameliyatlardan çok daha kısadır.

Bunların yanı sıra artroskopinin açık ameliyata göre farklı olan yanları:

• Hastanede yatış süresinin daha kısa olması
• Eklemin tüm bölgelerinin kamera yardımı ile görüntülenmesi
• Yara izinin daha küçük olması ve operasyondan birkaç ay sonra neredeyse gözle görülemez bir duruma gelmesi
• Ameliyattan sonra ağrının çok daha hafif olması
• Operasyon sonrası fizik tedavi hareketlerinin daha erken dönemde ve daha kolay uygulanabilmesi olarak sıralanabilir.

Artroskopi ameliyatı olanlar farklı hastalıkların tedavisi için bu işleme başvurur. Dolayısıyla ameliyat süreleri de hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Ancak artroskopi ameliyatının ortalama 20 dakika ile 2 saat arasında sürebileceğini söylemek mümkündür. İşlemin gerçekleştirildiği bölgeye ve yapılan cerrahi müdahaleye göre sürenin uzayıp kısalması söz konusu olabilir.

Artroskopi ameliyatı sonrası şişlik, birçok hastada görülebilen bir durumdur. Cerrahi kesi açılan alanlarda ağrı ile beraber şişlik görülebilir. Artroskopi sonrası gelişen bu şişlik, bacak yüksekte tutularak ve soğuk kompres uygulanarak azaltılabilir.

Artroskopi sonrası şişlik ve ağrının artması ve tedaviye yanıtsız kalması halinde iltihaplanma ve yüksek ateş gibi bulgular, enfeksiyonu işareti olarak kabul edilmelidir.

Omuz artroskopisi ile:

• Rotator manşet yırtıkları
• Tekrarlayan omuz çıkıkları
• Bağ dokulardaki yaralanmalar tedavi edilebilir.

Operasyonun ne kadar süreceği gerçekleştirilen müdahalelere bağlı olarak değişebilmektedir. Aynı zamanda yine bu müdahalelere bağlı olarak ameliyat pozisyonu da değişiklik gösterir. Hastalara sandalyede oturur gibi ya da yan yatırılıp kolun yukarıya uzatılması şeklinde bir pozisyon verilebilir. Bu iki seçenek arasından uygulanacak işleme en uygun olanı hekimin tercihine bağlı olarak belirlenir. Operasyon süresi, hastalığa ve ağırlığına bağlı olarak 1-2 saat arasında değişebilir.

Omuz artroskopi ameliyatı sonrasında hastalar, genellikle 24 saat müşahede altında tutulur ve operasyonun ertesi günü taburcu edilir. İyileşme sürecinde ağrı hissi, açık ameliyata göre oldukça azdır ve ağrı kesiciler kullanılarak kolayca kontrol altına alınabilir. İyileşme süreci içerisinde ortalama 7-10 gün dinlenilmesi tavsiye edilir. Toplam iyileşme süreci rehabilitasyon dahil olmak üzere genellikle 4-6 hafta olmakla beraber bazı hastalarda daha uzun sürebilir.

Artroskopi ameliyatı riskleri, açık ameliyata göre çok daha az olmakla beraber tüm cerrahi uygulamalarda olduğu gibi bu yöntemde de bazı riskler söz konusudur.

• Operasyon esnasında aşırı kanama
• Enfeksiyon
• Alerjik reaksiyon
• Anesteziden kaynaklanan solunum güçlüğü yaşanması başlıca risk faktörleri olarak sıralanabilir.

Artroskopik diz ameliyatlarında görülen riskler ise:

• Diz ekleminde kanama
• Bacak toplar damarında kan pıhtılaşması
• Eklem enfeksiyonu
• Diz sinirlerinin hasar görmesi
• Diz sertliği

Artroskopik omuz ameliyatlarında görülen riskler:

• Omuzda tutukluk
• Geçmeyen ağrı
• Sinir ya da damarların hasar alması
• Aşırı kanama ya da kan pıhtılaşması gibi komplikasyonlardır.

Bahsi geçen risklerin ortaya çıkma ihtimali oldukça düşüktür. Bu komplikasyonlarla karşılaşılma oranlarına bakıldığında risklerin binde bir ile yüzde dört arası değişen ihtimallerle ortaya çıktığı görülür.

Artroskopi ameliyatı sonrası iyileşme süreci, açık ameliyata göre oldukça kısadır. Gerçekleştirilen işlemler, operasyon bölgesi, hastanın medikal durumu gibi birçok faktör; iyileşme süreci üzerinde etkili olabilir. Bu faktörlere bağlı olarak kişiden kişiye değişmekle beraber ameliyat sonrası iyileşme süreci, 2-6 hafta arasındadır. 

Diz artroskopi ameliyatı sonrasında genellikle hastalar, 1. haftanın sonunda ev dışında kısa yürüyüşler yapabilecek duruma gelir. Üçüncü haftadan sonra normal gündelik yaşama dönüş yapılması mümkündür. Omuz artroskopi ameliyatı sonrasında ise doktor önerisine bağlı olarak 3-6 hafta arası bir süre, kol askısı kullanılması gerekebilir.

Artroskopi ameliyatı sonrası ağrı görülmesi mümkündür. Hafif şiddetli, ağrı kesici ilaçlar ile kontrol edilebilen bu ağrı; operasyonun üzerinden geçen zamana bağlı olarak gittikçe azalır.

Oldukça küçük boyutlu cerrahi kesiler ile işlemin uygulanması ameliyattan sonraki ağrının da daha az olmasını sağlar. Toplam iyileşme süreci 2-6 hafta arasında değişiklik göstermekle beraber operasyon bölgesindeki ağrı ve acı daha kısa sürede geçebilir.

İlaçlar ile kontrol edilemeyen, çok şiddetli ağrının olması hâlinde hekiminize başvurmanız önerilir. Ağrıyla beraber ateş, iltihap, mide bulantısı gibi belirtiler bulunması enfeksiyon riskini işaret eder. Bu nedenle bu gibi durumlarda, gecikmeden alanında uzman bir hekimin muayenesine başvurmak oldukça yararlı olacaktır.

Diz artroskopi ameliyatı sonrası yapılan tedaviye ve rehabilitasyon programına bağlı olarak yürüme kısa sürede normale döner. Ancak operasyonun gerçekleştirildiği eklem bölgesine bağlı olarak bazen atel ya da koltuk değneği kullanımı önerilebilir. Hastalar, genellikle ameliyatın üzerinden birkaç saat geçtikten sonra bacaklarına tam veya kısmi yük vererek ayağa kaldırılırlar.

Ağır işlerde ya da sürekli ayakta durarak çalışan kişilerde işe dönüş süreci, biraz daha uzun olabilir. Bu hastaların dinlenme süresi, doktor tavsiyesi ile uzatılabilir. Tam iyileşme sağlandıktan sonra hastalar, herhangi bir sorun yaşamadan kolayca yürüyüp hareket edebilir, tüm işlerini rahatlıkla yapabilirler.

Artroskopi ameliyatı sonrası egzersizler uygulanarak eklemlerin kısa sürede sağlığına kavuşması sağlanabilir. Özellikle diz ameliyatları sonrasında hastaların daha kısa sürede rahat hareket edebilir hâle gelmesi için bu rehabilitasyon ve egzersizlerin uygulanması gerekir.

Hekiminizin tavsiye ettiği hareketleri, her gün düzenli olarak uygulamanız büyük önem taşır. Genellikle egzersiz süresi, günlük 20-30 dakikadır. Sizi fazla zorlamayacak kısa yürüyüşlerle de bu egzersiz programını desteklemeniz mümkündür.

Bu dönemde uygulanacak egzersiz hareketleri, mutlaka alanında uzman bir hekim tarafından tavsiye edilenler ile sınırlı tutulmalıdır. Hekimler tarafından diz ameliyatları sonrasında genellikle tavsiye edilen hareketler:

• Uyluk arka kas grubu
• Uyluk ön kas grubu ve
• Kalça kaslarının çalıştırılmasında etkili olur.

Hekim tarafından önerilen egzersizlerin düzenli olarak yapılmasının yanı sıra ilk üç gün kendinizi fazla yormamanız tavsiye edilir. Operasyon bölgesine günde üç ya da 4 kez, ortalama 20-30 dakika kadar soğuk kompres uygulanması da şişlik ve ağrıyı azaltacaktır.

Artroskopi ameliyatı zararları her ameliyatta var olan risk faktörleri ile sınırlıdır.

Ameliyattan sonra kısa süreli olarak hafif ağrılar yaşanması mümkündür. Yapılan cerrahi müdahaleye bağlı olarak gelişen hareket kısıtlılığı uygun FTR programı ile kısa sürede ortadan kalkacaktır. Eklemdeki hasarın gerekli şekilde tedavi edilmemesi ise hastaların çok daha uzun süre sağlıklı bir şekilde hareket edememesine neden olur. Bu nedenle gerekli tedaviye ulaşmak için alanında uzman hekimlere başvurmak oldukça önemlidir.