Dirsek eklemi; kolda bulunan humerus kemiğinin, ön koldaki ulna ve radius kemikleri ile birleşmesi sonucu oluşur. Tıpkı bir menteşeye benzer ve kolun rahat bir şekilde bükülmesine ya da düz hâle gelmesine yardımcı olur. Bu kemiklerin anatomik yapısı nedeniyle de doğal olarak stabil durumdadır. Bu nedenle dirsek kireçlenmesi, diğer osteoartrit türlerine göre daha nadir görülür. Dirseklerde kireçlenme çoğunlukla travmalar sonucu meydana gelir. Başlangıç evresinde ağrı ile kendini belli eden rahatsızlık, ileri evrelerde kolu bükmeyi imkânsız hâle getirebilir.

Dirsek kireçlenmesinin çeşitli nedenleri olabilir. Çünkü dirsek osteoartriti, birincil ve travmaya bağlı ikincil olmak üzere iki grupta incelenir. Bu iki farklı faktörün özellikleri şu şekilde açıklanabilir:

• Birincil Osteoartrit: Genellikle hiçbir nedene bağlı olmadan, zaman içerisinde gelişen kıkırdak dejenerasyonudur. Dirsek eklemi yapı olarak stabil olduğu için birincil türde hasar oldukça az görülür. Bununla birlikte osteoartrite neden olan ileri yaş, cinsiyet ve genetik faktörlerin bu noktada etkili olduğu söylenebilir.
• Travma Sonrası (ikincil) Osteoartrit: Dirsek kireçlenmesinin en yaygın nedenidir. Eklem bölgesinde oluşan mikro hasarlar, uzun vadede kıkırdak dokusunun daha hassas hâle gelmesine ve daha kolay hasar görmesine yol açar. Düşme ve çarpma gibi eklemi zorlayan hareketler kıkırdak dokusuna hasar vererek zamanla tamamen aşınmasına zemin hazırlayabilir. Ciddi burkulmalar ya da kırıklar da travma sonrası osteoartrit nedenleri arasında değerlendirilir. Özellikle dirsek kırıklarının tedavi edilmemesi veya tedaviye rağmen kötü iyileşme, eklem içi kırıkları tedavi edilse bile bu rahatsızlığa neden olan, önemli faktörlerden biridir. Yanlış kaynama ya da bağ dengesizlikleri; hareket esnasında kıkırdağa binen yükü artırarak uzun vadede dirsek kireçlenmesine neden olabilir.

Dirsek kireçlenmesinin nedenlerini bu faktörler özelinde çeşitlendirmek mümkündür. Eğer dirsek kireçlenmesinden şüpheleniyorsanız sizdeki problemin nedeninin bunlardan hangisi olduğunu tespit etmeniz önemlidir. Çünkü tedaviniz buna yönelik gerçekleştirilir. Bu noktada ise belirtileri takip etmek ve muayene olmak büyük önem taşır.

Tüm osteoartrit olgularında olduğu gibi dirseklerde kireçlenmenin en belirgin semptomu da ağrıdır. Ağrı dirsek bölgesinin tamamında ya da bir kısmında olabilir. Erken evrelerde genellikle oldukça hafiftir. Fleksiyon, ekstansiyon hareketleri ve ön kol rotasyonu ile birlikte artar. İlerleyen dönemde ise kol hareketleri ile beraber istirahat hâlinde de ağrı şikâyeti olabilir. Bu nedenle kolu kırmak ve ileri doğru, düz bir şekilde uzatmak çok daha zor hâle gelebilir. Ağrıya eşlik eden, en yaygın dirsekte kireçlenme belirtilerini aşağıdaki listede inceleyebilirsiniz.

• Eklem Hareketleri Esnasında Çıtırtı Sesi (Krepitasyon): Krepitasyon olarak bilinen ve hareket esnasında duyulan bu sesler, bazı hastalarda her hareket esnasında duyulabilir. Kolu açarken ya da bükerken duyulabilir ve hastalığın karakteristik belirtileri arasında kabul edilir.
• Kol Hareketlerinde Tutukluk ve Kısıtlılık: İlerleyen evrelerde hem eklem mobilitesi azaldığı hem de ağrı şikâyeti arttığı için eklem bölgesinde tutukluk şikâyetleri de ortaya çıkabilir. Kol hareketleri sağlıklı eklem kadar kolay yapılamaz ve günlük aktiviteleri gerçekleştirmek daha ağrılı olabilir.
• Dirsek Bölgesinde Şişlik ve Yumrulu Görünüm: Aşınma sonucu düzensiz hâle gelen eklem yüzeylerinde, zaman içerisinde doku şişlikleri olabilir. Bu nedenle dirsek bölgesinde farklı büyüklükte şişlikler oluşabilir. Hareketle birlikte eklemde gerginlik hissedilebilir.

Bunlar dirsek kireçlenmesinin yaygın belirtileridir. Ender görülen belirtilerden de söz edilebilir. Bu belirtilerden en az birini taşıyorsanız dirsek kireçlenmesinden şüphelenebilirsiniz. Birden fazla belirtiniz varsa vakit kaybetmeden muayene olmanız tavsiye edilir.

Dirsek kireçlenmesi tanısının en iyi yolu ısrarlı ve ilerleyici dirsek eklem ağrı ve tutukluğu durumunda doktora başvurmaktır. Ağrı, şişlik ve çıtırtı sesleri hastalığın başlıca semptomları olsa da farklı fizyolojik sorunların işaretçisi de olabilir. Bu nedenle kesin tanı için mutlaka uzman bir hekime başvurulmalı ve bu süreçte, gerekli tetkiklerin de yardımıyla ayırıcı tanı yapılmalıdır.

Fizik muayene ve hekimin gerek gördüğü durumlarda romatoid artrit ihtimalini ortadan kaldırmak için kan testleri de istenebilir. Röntgen görüntüleri, kıkırdak ve kemik yüzeyinde hasar olup olmadığını anlamak için çoğu zaman yeterli olmaktadır. Hastalığın erken evrelerinde kıkırdak hasarını tespit etmek veya yumuşak doku patolojisini bertaraf etmek için ise manyetik rezonans (MR) görüntülerinden yardım alınabilir.

Dirsekte kireçlenme tedavisi, kişinin yaşına ve hastalığın durumuna göre farklı yöntemlerle yapılabilir. Osteoartrit tedavisinde ilk tercih edilen, genellikle cerrahi dışı tedavilerdir. Özellikle hastalığın erken evrelerinde olan, genç hastalarda yaşam tarzında yapılan değişiklikler ve medikal tedavi seçenekleri tercih edilmelidir.

Dirsek kireçlenmesinde de cerrahi dışı uygulamalarla, hastalığın tamamen tedavi edilmesi mümkün değildir. Doğru amaç hastalığın ilerleme sürecini kontrol altına almak ve semptomları azaltarak hastanın yaşam kalitesini yükseltmek olmalıdır. Gerekli durumlarda bu yöntemlerin birkaçı kombine uygulanarak, eklemlerin güçlenmesi ve ağrının kontrol altına alınması sağlanabilir.

İlaçlar, dirsek kireçlenmesine bağlı ağrıların azaltılmasında sıklıkla tercih edilir. Basit ağrı kesici sınıfında olan parasetamol, özellikle ağrı ataklarında kullanıldığında hastanın rahat etmesine yardımcı olur.

Bölgede enflamasyona bağlı ödem ve ağrı varsa non-steroid antienflamatuar ilaçlar tercih edilebilir. Enflamasyonu önleyen bu ilaçlar sayesinde iltihaba bağlı yangının azalması ve eklem hareketlerinin ağrısız olması sağlanabilir. Bu ilaçlar, eklemdeki gerginliğin ve kısıtlılığın  giderilmesinde de oldukça etkilidir.

Osteoartrit tedavisi uygulamalardan biri de eklem içi enjeksiyonlardır. Eklem içerisine doğrudan verilen steroidler, hyaluronik asit ve PRP uygulamaları sayesinde hem eklem kayganlığının arttırılması hem de zedelenmiş eklem elemanlarının tamiri sağlanabilir. Enjeksiyon tedavileri hakkında aşağıdaki bilgileri paylaşmak mümkündür.

• Steroid Enjeksiyonları: Özellikle non-steroidlerin yetersiz kaldığı ve eklem içinde sıvı toplanması ile doktora başvuran hastalarda, doğrudan eklem içerisine verilen steroid ilaçlar sayesinde tedavi mümkündür.
• Hyaluronik Asit Enjeksiyonları: Hyaluronik asit eklem kıkırdağının yapıtaşıdır. Kireçlenme tedavisinde hyaluronik asit enjeksiyonunun amacı ise kaygan yapıyı koruyarak sürtünmenin azalmasını sağlamaktır. Sürtünme azaldığında ağrı da dolaylı olarak azalır ve semptomları kontrol altına almak mümkün olabilir.
• PRP Tedavisi: “Platelet rich plasma” olarak da bilinen PRP tedavisi, kişinin kendi kanından alınan, platelet hücrelerin içerdiği tamir fonksiyonunu artıran faktörlerden faydalanır. Bu hücreler, tamir sürecinde etkin olan büyüme faktörleri, hücre transformasyonunu etkileyici kimyasal faktörler gibi içerikler taşır. Bu faktörler yenilenme ve tamir süreçlerine katkıda bulunurlar. PRP tedavisinde, kişiden alınan kandan platelet (trombosit) hücrelerinin yoğunlaştırılması ile tamir sürecini destekleyen bir plazma elde edilir.

Enjeksiyon tedavisi bu üç yöntemle gerçekleştirilir. Bu yöntemlerden biri diğerinden daha iyi değildir. Yalnızca sizin ihtiyacınızı karşılayacak tedaviyi bulmanız gerekir. Sizin için hangi tedavinin uygun olduğuna ise hekiminiz karar verir.

Dirsek kireçlenmesine bağlı oluşacak hareket kısıtlanmasını engellemenin en iyi yollarından biri eklemi esnetmek ve kas-bağ dokularını güçlendirmektir. Bu noktada fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları oldukça önemli bir role sahiptir. Dirsek eklemine aşırı yük bindiren günlük hareketler ya da uygunsuz egzersizler, eklemin zorlanmasına neden olabilir. Bu da bölgedeki hasarı daha çok artırır. 

Fizik tedavi sürecinde, fizyoterapistler eşliğinde yapılan egzersizler, bölgenin sağlıklı bir şekilde esnemesine ve bağ dokularının güçlenmesine yardımcı olur. Soğuk kompres, ağrı ataklarında oldukça etkiliyken, kronikleşmiş ağrıların dindirilmesi için düzenli olarak sıcak uygulaması yapılabilir. Uygun koşullar sağlandığı takdirde dirsek kireçlenmesi egzersizlerine evde de devam edilebilir. Böylece iyileşme sürecinin hızlanması mümkün olur.

Ameliyatsız tedavi yöntemlerinden başarılı sonuç alınamayan durumlarda cerrahi tedavi de tercih edilebilir. Günümüzde yapılan dirsek kireçlenmesi ameliyatlarının önemli bir kısmı artroskopik cerrahidir.

Artroskopi eklem bölgesinde büyük kesiler açmadan operasyon yapmaya olanak tanıyan bir prosedürdür. “Kapalı ameliyat” olarak da bilinen bu prosedürün en büyük avantajı bölgede büyük kesiler yapmadan işlemin tamamlanmasıdır. Kesiler küçük olduğu için ameliyat sonrası iyileşme süreci çok kısa, enfeksiyon riski de çok düşüktür. Aynı zamanda enfeksiyon riski de az olduğu için bu süreçte oluşabilecek riskleri de minimuma indirmektedir.

Artroskopik debridman tedavisinde, eklem bölgesindeki hasarlı dokuların temizlenmesi amaçlanır. Debridman tedavisi, genellikle hastalığın daha erken evrelerindeki hastalarda tercih edilir.

Dirsekte kireçlenme, nadir görülen bir osteoartrit türüdür. Genellikle tenis gibi kol gücünün kullanıldığı sporlarla uğraşan ya da beden gücü ile çalışan kişilerde görülür. Rahatsızlık, fizik tedavi ve rehabilitasyon ve ortopedi ve travmatoloji alanlarına girer.

Dirsek kireçlenmesini önlemenin kesin bir yolu yoktur. Hastalık dejeneratif özellikte olduğu için erken evrelerindeki kişiler yaşam alışkanlıklarında yapacakları bazı değişiklikler ile kıkırdaklardaki hasarın ilerlemesini yavaşlatabilirler. Dirsek kireçlenmesine karşı alınabilecek en iyi önlem aşırı zorlanmadan ve travmalardan kaçınmaktır. Kol gücü ile çalışan kişilerin bu süreçte eklemi zorlamamaya, aşırı yük bindirmemeye özen göstermesi gerekir. Eklem açıklığını korumaya yardımcı olan esneme ve germe hareketleri de bu süreçte destekleyici olabilir.